tel. 52 335 01 70email: kontakt@onkodietetyka.pl

FacebookTwitter

BAZA WIEDZY: Program Profilaktyki w Prewencji Chorób Nowotworowych – OTYŁOŚĆ

Otyłość jest wielowymiarową chorobą przewlekłą, której przyczyn jest bardzo wiele. Niestety bez podjęcia działań terapeutycznych – sama nie ustępuje. Niestety nie posiadamy w tym momencie “magicznej pigułki”, która sobie z nią poradzi. Otyłość to nie tylko nadmierne kilogramy, ale zwiększone ryzyko występowania chorób współistniejących, które będą intensyfikować pogorszenie stanu zdrowia.  

Otyłość, a choroby metaboliczne w tym cukrzyca 

  • Nawet niewielka utrata masy ciała w granicach 5-7% (np. u osoby ważącej ok. 90 kg – 5-6 kg) powoduje poprawę kliniczną w postaci normalizacji glikemii (stężenia glukozy na czczo) i wskaźników metabolicznych (np. profilu lipidowego u pacjentów z otyłością i cukrzycą typu 2).  
  • Lekarz przy doborze leków dla pacjentów otyłych powinien zwrócić uwagę na leki korzystnie wpływające nie tylko na kontrolę glikemii, ale również masę ciała (ponieważ część stosowanych leków powoduje przyrost masy ciała oraz zwiększony apetyt).  
  • U pacjentów z otyłością, których chorobą współistniejącą jest cukrzyca niezwykle istotna jest identyfikacja dodatkowych kardiometabolicznych czynników ryzyka takich jak:  
    • nadciśnienie tętnicze,  
    • dyslipidemia (zaburzony profil lipidowy),  
    • niealkoholowe stłuszczenie wątroby (NAFLD), 
    • obturacyjny bezdech senny (OBS). 
  • U osób z nadmierną masą ciała oraz stanem przedcukrzycowym lub cukrzycy należy wziąć pod uwagę postępowanie mające na celu obniżenie masy ciała niezależnie od stadium choroby, skupiając się na obniżeniu procentowej zawartości tkanki tłuszczowej z zachowaniem beztłuszczowej masy ciała. Objawy wielu chorób spowodowanych otyłością ulegają znacznej poprawie w następstwie redukcji masy ciała.
  • U pacjentów z otyłością III stopnia i współistniejącą cukrzycą, u którego nieskuteczne jest postępowanie dietetyczne oraz psychologiczne niezbędne może być wykonanie zabiegu bariatrycznego.  

Otyłość, a zdrowie reprodukcyjne kobiet 

  • U kobiet z nadwagą i otyłością często współwystępuje zespół policystycznych jajników (PCOS), który w znaczący sposób może obniżać ich płodność.  
  • U kobiet z BMI powyżej 30 kg/m2 ciąża może mieć gorszy przebieg i trudniejsze rozwiązanie. Dodatkowo występuje u nich większe ryzyko komplikacji metabolicznych, takich jak cukrzyca czy dyslipidemia, zarówno w czasie ciąży, jak i po rozwiązaniu. 
  • Powyższe zaburzenia związane z otyłością mogą być złagodzone nawet przez niewielką redukcję masy ciała. W przypadku dążenia do poprawy płodności u kobiet z zespołem policystycznych jajników – redukcja masy ciała (z zachowaniem beztłuszczowej masy ciała) nawet o 5% może wystarczyć, aby poprawił się cykl miesiączkowy i zostały przywrócone cykle owulacyjne.  
  • Otyłość jest czynnikiem ryzyka żylnej zakrzepicy zatorowej w czasie terapii lekami zawierającymi estrogeny oraz w czasie ciąży.  

Otyłość, a zdrowie reprodukcyjne mężczyzn 

  • Częstość występowania różnego stopnia zaburzeń erekcji (ED) u mężczyzn w wieku 40-70 lat ocenia się na 50%. Objawy narastają u mężczyzn otyłych i uważa się, że u podstaw przyczyn tych zaburzeń leżą powikłania zespołu metabolicznego (m.in. cukrzyca, dyslipidemie, nadciśnienie tętnicze).  
  • Zwiększona masa ciała może również niekorzystnie wpływać na ilość oraz ruchliwość plemników.  
  • Zmniejszanie ryzyka występowania zaburzeń erekcji można spowodować poprzez modyfikację nawyków zdrowotnych, ograniczenie picia alkoholu, redukcję masy ciała oraz zwiększenie aktywności fizycznej. 

Otyłość, a choroby przewodu pokarmowego 

  • Otyłość może zwiększać ryzyko zapalenia żołądka i refluksowego zapalenia przełyku, chorób pęcherzyka żółciowego i niealkoholowego stłuszczenia wątroby.  
  • Nowotwory złośliwe przewodu pokarmowego występują częściej u osób otyłych i należy o tym pamiętać w przypadku nieoczekiwanej i niezamierzonej redukcji masy ciała. 
  • Objawy oraz dolegliwości związane z niealkoholowym stłuszczeniem wątroby (NAFLD) i zapaleniem przełyku zmniejszają się redukcji masy ciała. 
  • W nowym podejściu do leczenia otyłości uwagę koncentruje się w dużej mierze na roli jelit. Dodatkowo również obserwacje pacjentów poddanych zabiegom bariatrycznym dostarcza nowych spostrzeżeń, które mogą zapoczątkować rozwój terapii otyłości opartej na hormonach jelitowych. 

Otyłość, a choroby układu oddechowego 

  • Nadmierna masa ciała związana jest z licznymi zaburzeniami funkcji płuc, ale najważniejszym z nich jest zwiększenie ryzyka obturacyjnego bezdechu sennego (OBS). 
  • U pacjentów otyłych z OBS często współistnieją inne czynniki ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego takie jak: nadciśnienie tętnicze, dyslipidemia i cukrzyca typu 2. 
  • Dzięki skutecznemu leczeniu OBS można uzyskać korzystne zmiany związane ze stylem życia oraz obniżeniem ciśnienia tętniczego.  
  • Redukcja masy ciała może złagodzić objawy OBS, a w przypadku znacznej redukcji masy ciała, objawy bezdechu mogą ustąpić.  
  • Osoby ze wskaźnikiem BMI powyżej 30, mają zwiększone ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego, zaburzeń lipidowych i cukrzycy typu 2, które są czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, przy czym sama otyłość jest niezależnym czynnikiem ryzyka zdarzeń sercowo – naczyniowych, w tym zawału serca i udaru mózgu.  
  • Otyłość trzewna (brzuszna) bardziej niżu udowo-pośladkowa (typ gruszka) jest czynnikiem ryzyka naczyniowego, niezależnie od BMI (który może być w normie). Rozmieszczenie tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha (trzewnego) jest czynnikiem ryzyka naczyniowego nawet u osób o prawidłowej masie ciała 
  • Aterogenny (w skrócie zaburzony) profil lipidowy w otyłości to nie tylko podwyższony poziom cholesterolu całkowitego, ale wysoki poziom wysoce aterogennej frakcji LDL cholesterolu o małej gęstości, niski poziom frakcji cholesterolu HDL oraz znacznie podwyższone stężenie triglicerydów we krwi. 
  • Wydolność fizyczna i otyłość są bardzo istotnymi modyfikowalnymi czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.  

Otyłość, a choroby układu mięśniowo-szkieletowego  

  • Nadmierna masa ciała związana jest ze zwiększonym zagrożeniem ze strony układu mięśniowo-szkieletowego, włącznie z zapaleniem kostno-stawowym i dną moczanową.  
  • Kombinacja otyłości z zapaleniem kostno-stawowym dotyczącym licznych stawów jest nie tylko utrudnieniem życia pacjenta, ale również problemem terapeutycznym.  
  • Otyłość nie powinna wykluczać u pacjenta możliwości operacji endoprotezy stawu biodrowego lub kolanowego. Jednak w przebiegu pooperacyjnym występuje większe ryzyko powikłań w porównaniu z pacjentami z prawidłową masą ciała, ponieważ u pacjentów z otyłością istnieje większe ryzyko zakrzepowego zapalenia żył głębokich i zatorowości płucnej po operacji.  
  • Zapobieganie chorobom układu mięśniowo-szkieletowego u osób otyłych przez odpowiednio wczesne podejmowanie właściwych działań jest korzystniejsze niż próby leczenia ich u osób otyłych. 

Otyłość, a zdrowie psychiczne i konsekwencje społeczne  

  • W społeczeństwie istnieje systematyczne i powszechne piętnowanie osób otyłych, polegające na dyskryminacji, operowaniu stereotypami i nierównym traktowaniu. Konsekwencją tego jest niska samoocena, wzmożony lęk i depresja powszechne u pacjentów z rozpoznaniem otyłości  
  • Osoby otyłe zwykle określane są krzywdząco jako „leniwe” i niezdolne do samokontroli. Niestety otyli pacjenci zwracający się po poradę do ośrodków zdrowia często są traktowani gorzej.  
  • Bardzo istotne jest udzielenie psychologicznego i emocjonalnego wsparcia osobom otyłym. Ich przekonania dotyczące zdrowia mają wpływ na reakcję na różne możliwości modyfikacji stylu życia. Specjalista powinien poznać stan psychiczny pacjenta, a także czynniki środowiskowe i społeczne, które mogą się przyczyniać do jego złego samopoczucia pacjenta, a leki przeciwdepresyjne i przeciwlękowe mogą powodować przyrost masy ciała.  
Na podstawie:
  1. Otyłość. Praktyczny podręcznik kliniczny. 
  2. Robert F. Kushner , Victor Lawrance , Sudhesh Kumar, red. wyd. pol. Magdalena Olszanecka-Glinianowicz , wyd.Medipage , Warszawa 2017, wyd.1.  

dr n. med. Monika Ameryk

dr n. med. Monika Ameryk