Pomiar wielkości przesączania kłębuszkowego (ang. GFR, glomerular filtration rate) jest jednym z elementów badania czynnościowego nerek. Teoretycznie, w tym badaniu stosowany jest klirens substancji, która po przefiltrowaniu do pramoczu nie ulega resorpcji ani wydzielaniu w kanalikach nerkowych. Przesączanie kłębuszkowe to ta część krwi przepływającej przez nerki, która ulega przefiltrowaniu przez wszystkie czynne kłębuszki obu nerek. Prawidłowo jest to około 10% objętości przepływającej przez nerki krwi. W praktyce GFR określa się, podając, jaka objętość krwi przesącza się w ciągu jednej minuty.
Substancja, która może być stosowana w takim badaniu musi spełniać kryterium, w którym klirens jest równy wartości GFR. Taką substancją jest inulina, jednak jej oznaczanie nie jest stosowane rutynowo, przede wszystkim dlatego, że inulinę w trakcie badania trzeba wprowadzić do obiegu dożylnie. W praktyce klinicznej, o ile stosujemy metodę praktyczną, GFR oceniamy przy użyciu klirensu endogennej kreatyniny.
Klirens kreatyniny to badanie, którego celem jest określenie zdolności nerek do oczyszczania krwi (GFR) z kreatyniny w ciągu doby, poprzez obliczenie stosunku stężenia kreatyniny we krwi do jej stężenia w moczu. W ten sposób można ocenić, czy nerki funkcjonują prawidłowo. Sama kreatynina jest produktem przemiany kreatyny – białka, które jest składnikiem komórek mięśniowych. Jej stężenie zależy od wieku (większe będzie u osób młodszych niż u starszych), ilości wody w przestrzeni pozakomórkowej, masy mięśniowej (większy będzie u mężczyzn niż u kobiet i dzieci) i ilości zjadanego mięsa (im więcej go w diecie, tym wyższy poziom kreatyniny). Codziennie ok. 1-2 proc. kreatyny jest przekształcane w kreatyninę, która dostaje się do krwi, a następnie zostaje przefiltrowana przez kłębuszki nerkowe i wydalona wraz z moczem. W przypadku znacznego ograniczenia filtracji nerkowej obserwuje się przekroczenie norm dla stężenia kreatyniny we krwi i obniżenie wartości GFR.
Zazwyczaj nie praktykuje się stosowania oznaczania wielkości przesączania kłębuszkowego w pełnym oznaczeniu, ponieważ wymaga odpowiedniego przygotowania pacjenta i jest pracochłonne. Badanie polega na pobraniu krwi i oddawaniu moczu powstającego w ciągu 24 godzin, począwszy od drugiej mikcji w dniu poprzedzającym badanie (pierwszą porcję moczu należy oddać normalnie do toalety), a skończywszy na pierwszej w dniu badania. Dobowa (24-godzinna) zbiórka moczu jest konieczna, ponieważ ilość kreatyniny w moczu waha się w ciągu dnia. Zbierając wszystkie próbki moczu, można ocenić średnie stężenie kreatyniny w ciągu całej doby, co jest lepszym wyznacznikiem funkcji nerek. Wyniki badania są nieważne, jeżeli zbiórka moczu nie jest kompletna.
Wynik badania uzyskuje się, korzystając z następującego wzoru: C=V×U / P
C – klirens kreatyniny
P – stężenie kreatyniny w surowicy
V – stężenie kreatyniny w moczu
U – objętość moczu
Jednak zbiórka dobowa moczu zwykle jest obarczona błędem, dlatego obliczając klirens kreatyniny, najczęściej wykorzystuje się wzory pozwalające na obliczenie GFR. Wartość GFR najczęściej oblicza się ze specjalnych wzorów, gdzie najważniejszym parametrem jest stężenie kreatyniny w surowicy krwi. Obecnie powszechnie stosuje się tzw. wzór MDRD, w którym poza stężeniem kreatyniny uwzględnia się wiek, płeć oraz rasę pacjenta.
Ccr (klirens kreatyniny) = (140 – wiek) * masa ciała (72 * stężenie kreatyniny w mg/dl we krwi)
Następnie otrzymany wynik należy pomnożyć przez wskaźnik płci – 0,85 (dla kobiet) lub 1,0 (dla mężczyzn).
Badanie GFR wykonywane jest w ramach naszych paneli diagnostycznych onkoPODSTAWA lub onkoVIP.
