Podejście lekarzy – onkologów do żywienia w trakcie choroby nowotworowej często związane jest z zaleceniem “Proszę jeść wszystko, na co ma Pan/Pani ochotę. Ważne, żeby masa ciała nie uległa obniżeniu”. Czasami osoba po wyjściu ze szpitala dostaje do ręki kartkę z zaleceniami dietetycznymi, które są bardzo ogólne i za dużo nie wnoszą do jadłospisu. Z jednej strony oczekujemy pełnego wsparcia od osób, które nas leczą i jest to całkowicie zrozumiałe, a z drugiej, przebywając w szpitalu widzimy na własne oczy, ile osób potrzebuje tej pomocy, a personelu medycznego jest zdecydowanie mniej, niż osób chorych. W takiej sytuacji zaczynamy szukać informacji na własną rękę, przeglądając strony i blogi dietetyczne w sieci. Nagle okazuje się, że zalecenia wykluczają się nawzajem bądź wskazówki nie są oparte o rzetelne badania naukowe i zamiast pomóc mogą, pogłębić zły stan zdrowia. Odpowiedzmy zatem na pytanie, po co jest potrzebna odpowiednia dieta, czym powinna się charakteryzować oraz gdzie znajduje się źródło rzetelnych informacji?
Według danych niedożywienie wśród chorych na raka dotyka prawie 75% osób na różnym etapie choroby. Już w momencie diagnozy odsetek osób, które utraciły znaczną ilość masy ciała, zwłaszcza masy mięśniowej sięga aż 50%, co może prowadzić do zespołu kacheksja/anarexia nowotworowa, która jest oporna na leczenie. Pierwszą funkcją diety powinno być zapobieganie, zminimalizowanie lub opóźnienie ryzyka rozwoju wyniszczenia nowotworowego. Inne, również ważne role indywidualnie dopasowanej diety to:
Każde zalecenia żywieniowe dotyczące diety wspomagającej leczenie systemowe powinno być oparte na ocenie stanu odżywienia, ocenie parametrów biochemicznych, ogólnym stanie zdrowia, rodzaju nowotworu, chorobach współistniejących oraz efektach ubocznych, które występują podczas leczenia. Dieta zatem powinna być indywidualnie dostosowana do osoby chorującej na nowotwór. Jednak istnieją pewne składowe diety, które w większości nowotworów będą się pokrywały.
Ze względu na zmiany metaboliczne, które spowodowane są przez proces nowotworowy tj. zwiększony katabolizm białek mięśniowych, czyli ich rozpad, zarazem zmniejszona ich synteza, dieta powinna zawierać łatwo przyswajalne, pełnowartościowe białko. Białko w naszym organizmie spełnia funkcję cegiełek, z których zbudowane jest nasze ciało, mięśnie, hormony czy enzymy. Składnik ten znajdziemy w produktach spożywczych takich jak: mięso, ryby, jaja, mleko oraz przetwory mleczne, np. jogurt, ser twarogowy.
Wiele nieprzyjemnych dolegliwości w trakcie choroby nowotworowej i leczenia związane jest z układem pokarmowym. Na początku pojawiają się mdłości i wymioty, zaburzenia w smaku bądź utrata powonienia. Efektami ubocznymi stosowanego leczenia mogą być również zmiany w błonie śluzowej jamy ustnej, może dochodzić do nadżerek, ran, biegunek czy zaparć. W efekcie nasz organizm nie będzie optymalnie wchłaniał substancji, które mu dostarczymy z pożywieniem. Dlatego nie powinniśmy stosować diety, która będzie nadmiernie obciążać układ pokarmowy. Zalecenia diety lekkostrawnej polegają na eliminacji smażonych i grillowanych produktów oraz zminimalizowaniu błonnika pokarmowego, który mechanicznie podrażni układ pokarmowy.
Podstawowy wydatek energetyczny organizmu jest podwyższony w trakcie choroby nowotworowej. Związane jest to z wpływem komórek nowotworowych na nasilenie procesów metabolicznych. W związku z tym podaż energii z dietą powinna być wyższa i jeśli jest to tylko możliwe, należy wzbogacać posiłki dodatkową porcją energii. Produkty, które są wysokoenergetyczne a ich objętość jest mała, należą do grupy tłuszczów. Zalecane są tłuszcze lekkostrawne, które znajdziemy w takich produktach jak: śmietanka, masło, oliwa z oliwek, olej lniany, mleko kokosowe.
Łącznie ze zwiększonym wydatkiem energetycznym organizmu w chorobie nowotworowej zwiększeniu ulega również zapotrzebowanie na witaminy i składniki mineralne. Odzwierciedleniem niedoborów witaminowych są obniżone parametry w badaniach krwi. Często obniżeniu ulegają płytki krwi oraz erytrocyty, które odpowiedzialne są za wiele ważnych funkcji w organizmie, jak np. transport tlenu z płuc do komórek ciała. W związku z tym warto do diety wprowadzić produkty bogate w żelazo, witaminę B12 i kwas foliowy.
Dietetyk onkologiczny, który jest specjalistą żywienia w chorobie nowotworowej, posiada odpowiednie narzędzia do ustalenia indywidualnych zaleceń żywieniowych. Potrafi powiązać chorobę podstawową z chorobami współistniejącymi, typem i celem terapii przeciwnowotworowej. Dieta powinna posiadać odpowiednią konsystencję, zawierać odpowiednią grupę produktów spożywczych oraz wziąć pod uwagę interakcje, które zachodzą pomiędzy przyjmowanymi lekami, ziołami a żywnością. Przykładem powielania mitów jest częste spożywanie naparów z dziurawca podczas radioterapii przez osoby chore. Połączenie tych dwóch działań prowadzi do ciężkiego uszkodzenia skóry oraz wątroby. Nie zostawiaj zatem zdrowia w rękach niesprawdzonych informacji zaczerpniętych z Internetu. Skorzystaj z porady wykwalifikowanych osób, np. dietetyka onkologicznego.
