Informacja o diagnozie nowotworu jest prawdziwym szokiem, ponieważ konfrontuje nas ze stanowiącą społeczne tabu wizją końca życia. Na co dzień uciekamy od takich myśli w iluzję nieśmiertelności podtrzymywaną przez współczesną kulturę lub po prostu żyjemy z dnia na dzień, nie zagłębiając się w filozoficzne refleksje. Zachorowanie na raka jest więc momentem granicznym, po którym dawne schematy myślenia nie mają już racji bytu, a umysł napędzany lękiem kreśli czarne wizje niepewnej przyszłości. Hospitalizacje, zabiegi, operacje, chemioterapia, radioterapia – te słowa stanowią symbole skojarzone z bólem, cierpieniem i śmiercią.
Ciało pod wpływem wielu bolesnych emocji (lęk, smutek, gniew) wydziela hormony stresu (kortyzol, adrenalina), co osłabia układ odpornościowy. W mętliku negatywnych myśli, bombardowani z każdej strony chaosem sprzecznych informacji nie wiemy już co robić ani jak reagować. Niepokój się nasila, a stres przejmuje kontrolę, co prowadzi do spirali szkodliwych zachowań (niezdrowe jedzenie, używki, ucieczka w dystraktory – telewizja, Internet, gry). Bezradność, zmęczenie i zestresowanie utrudniają rozmowy z bliskimi, a powierzchowne relacje zwiększają tylko przykre napięcie. W takich warunkach nie można optymalnie dbać o swoje zdrowie, dlatego ważna jest świadomość, że życie z rakiem nie musi tak wyglądać.
Współczesna medycyna podkreśla rolę jakości życia w chorobie, ponieważ najskuteczniejsze interwencje traktują człowieka jako całość, czyli niepowtarzalną jednostkę zanurzoną w sieci relacji społecznych, osobistych przekonań, wartości oraz doświadczeń. Samopoczucie, odżywianie, wsparcie bliskich czy nastawienie do leczenia mają ogromny wpływ na osiągane rezultaty. Przy tak trudnym wyzwaniu należy zrobić wszystko by zarówno ciało, jak i umysł były w pełni gotowe do walki o zdrowie. Kompleksowe wsparcie oznacza zatem wzmocnienie organizmu od strony biologicznej, dzięki dostarczaniu odpowiednich składników odżywczych, ale również obniżenie poziomu stresu i zbudowanie pozytywnej motywacji do leczenia.
Przede wszystkim spokoju, ponieważ targani skrajnymi emocjami rzadko podejmujemy sensowne decyzje, a początek choroby wiąże się z serią zmian w codziennym funkcjonowaniu. Pojawi się kwestia pracy, hospitalizacji czy optymalnej drogi leczenia. W takim momencie najważniejsze jest obniżenie stresu, oswojenie lęku i uwolnienie z oblężenia negatywnych myśli oraz obaw o przyszłość. Większość osób nigdy nie uczy się świadomej pracy z bolesnymi myślami i emocjami, dlatego w naszym społeczeństwie występuje tak dużo problemów psychicznych (lęki, depresje, samotność, uzależnienia).
W pełni zrozumiałe jest więc, że człowiek zmagający się z tak poważnym wyzwaniem, jak nowotwór, potrzebuje wsparcia psychologa onkologicznego. Badania wskazują, że wiele osób na tym etapie doświadcza zaburzeń przystosowawczych, czyli problemów z odnalezieniem się w nowej sytuacji. Pomoc specjalisty umożliwia lepsze zrozumienie zmian, ale też podjęcie konkretnych działań prowadzących do poprawy jakości życia. Obniżenie poziomu stresu wzmacnia organizm, a spokój umysłu ułatwia planowanie mądrego dbania o zdrowie.
Na tym etapie wciąż bardzo istotne jest świadome zarządzanie stresem, aby podwyższony poziom napięcia nie powodował immunosupresji. Pojawia się również kwestia reorganizacji codziennego życia oraz wzmocnienia organizmu w celu wspomagania przyjmowanego leczenia.
Istotną kwestią jest także łagodzenie skutków poszczególnych interwencji medycznych. Przykładowo stosowanie technik relaksacyjnych obniża poziom mdłości oraz zmęczenia po chemioterapii. Wspomniane wcześniej zmiany życiowe wymagają nowego rozdzielenia ról w systemie rodzinnym, ponieważ osoba chora może mieć teraz mniej czasu i energii niż przed chorobą. Wsparcie psychologiczne może zatem polegać na nauce dojrzałej komunikacji, co wynika ze zrozumienia, że nowotwór może być dla relacji zarówno siłą destrukcji, jak i wzmacniającym spoiwem. Szczera i otwarta rozmowa bywa wyzwaniem nawet dla osób zdrowych, a stres, lęk i zmęczenie stanowią dodatkowe trudności, dlatego warto przepracować emocjonalne blokady, które mogą utrudniać otrzymywanie pomocnego wsparcia.
Wzmacnianie organizmu polega w dużym stopniu na odpowiedniej diecie dostarczającej właściwych składników odżywczych, co przekłada się na stan zdrowia, ale też poziom siły i energii. Niestety z powodu różnych uwarunkowań ewolucyjnych, behawioralnych oraz poznawczych zmiana nawyków życiowych bywa bardzo trudna, dlatego profesjonalne pomoc psychologiczna może okazać się konieczna w tym procesie.
Wielowymiarowe wsparcie wpływa pozytywnie na radzenie sobie z chorobą, dzięki czemu rak nie zawłaszcza całego życia. W ten sposób znacznie łatwiej odpowiednio dbać o zdrowie, jak i pielęgnować jakość życia pamiętając o tym, że nowotwór nie definiuje tego, kim jesteśmy.
Współczesna medycyna bardzo dobrze rozumie, że człowiek nie jest jedynie sumą swoich komórek, ale holistyczną całością złożoną z sieci skomplikowanych i wielowymiarowych powiązań określonych myśli, emocji, struktur poznawczych, uwarunkowań genetycznych, biologicznych i środowiskowych. Już w latach 70., w celu udzielania skuteczniejszej pomocy, zaczęto rozwijać biopsychospołeczny model zdrowia. Kluczowe jest tutaj przywrócenie osobie chorej podmiotowości oraz poczucia kontroli i wpływu na własne życie. Poniższy schemat ilustruje, jak dzięki wsparciu onkodietetyka oraz psychologa onkologicznego możemy zadbać o wszystkie wymiary potrzeb wynikających z choroby nowotworowej.
| Wymiar zdrowia | Wsparcie dietetyka | Wsparcie psychologa |
| biologiczny | ✓ Poprawa stanu odżywienia ✓ Łagodzenie skutków ubocznych leczenia onkologicznego ✓ Zapobieganie niedoborom pokarmowym ✓ Dostosowanie żywienia do możliwości pacjenta | ✓ Obniżenie poziomu stresu ✓ Poprawa jakości snu ✓ Obniżenie poziomu zmęczenia |
| psychologiczny | ✓ Przywoływanie miłych wspomnień związanych jedzeniem w domu rodzinnym ✓ Świętowanie sukcesów bliskich nawet podczas specjalistycznej diety ✓ Ograniczenie dolegliwości związanych z przewodem pokarmowym, a tym samym poprawa jakości życia | ✓ Oswojenie lęku ✓ Rozwój inteligencji emocjonalnej ✓ Uwolnienie z bolesnych myśli ✓ Zrozumienie trudnych uczuć ✓ Nauka świadomego rozwiązywania problemów ✓ Ułatwienie wprowadzenia zdrowych nawyków ✓ Poprawa nastroju ✓ Wzrost motywacji do leczenia |
| społeczny | ✓ Wspólne spożywanie posiłków pomimo ograniczeń dietetycznych ✓ Celebrowanie świąt i tradycji w nowym dietetycznym wydaniu ✓ Edukacja związana z doborem produktów, a tym samym korzystanie z jedzenia poza domem | ✓ Dojrzałe rozwiązywanie konfliktów ✓ Otwarta komunikacja ✓ Zarządzanie rolami społecznymi ✓ Ochrona przed stygmatyzacją ✓ Budowa wspierających relacji |
Dla właściwego dbania o zdrowie ważne jest zrozumienie, że poszczególne wymiary zdrowia oraz interwencje psychologiczne i dietetyczne są nierozerwalne, dlatego świadome wielowymiarowe wsparcie przynosi najlepsze efekty.
Choroba nowotworowa jest prawdopodobnie największym wyzwaniem w Twoim życiu. Potrzebujesz teraz wszystkich sił ciała i umysłu, by maksymalnie zwiększyć swoje szanse. To najlepszy moment, by o siebie zadbać. Skorzystaj więc z mądrego wsparcia i pamiętaj, że to Ty wybierasz, jak żyjesz z rakiem!
