Wsparcie żywieniowe oraz prawidłowe nawyki żywieniowe powinny towarzyszyć pacjentowi podczas każdego etapu leczenia onkologicznego. Zakończony proces leczenia nie powinien stanowić granicy zakończenia stosowania odpowiednich nawyków żywieniowych. Żywienie u osób po przebytej chorobie nowotworowej powinno opierać się o racjonalne zasady i stanowić element zapobiegania nawrotom choroby i dostarczenie wszystkich niezbędnych składników pokarmowych.
Warzywa i owoce stanowią źródło cennych witamin, składników mineralnych oraz błonnika. W przypadku nasion roślin strączkowych możemy również napisać o dostarczaniu sporej ilości białka roślinnego o dużej wartości odżywczej. Badania naukowe wskazują, że zwiększona podaż do około 600 g warzyw i owoców (300 g warzyw, 300 g owoców) może zmniejszać śmiertelność z powodu nowotworów oraz zmniejszać ryzyko nawrotu. Korzystne efekty uzyskuję się między innymi dzięki składnikom antyoksydacyjnym zawartych w warzywach oraz owocach. Pozytywny efekt wykazują w szczególności flawonoidy. Efekt ochronny wykazuję również błonnik pokarmowy. Należy pamiętać, że owoce powinniśmy spożywać jako składnik posiłku, dzięki czemu cukry proste zawarte w owocach nie będą ulegały szybkiemu wchłanianiu. Takie postępowanie zmniejszy ryzyku zaburzeń gospodarki węglowodanowej. Dlatego owoce warto łączyć np. z nabiałem lub orzechami. Białko, tłuszcz oraz błonnik będą spowalniały wchłanianie cukrów prostych. Podsumowując badania naukowe wskazują na korzystny wpływ zwiększonej konsumpcji warzyw oraz owoców w celu zmniejszenia nawrotu choroby oraz zmniejszenia śmiertelności z powodu chorób nowotworowych. Jednocześnie badacze podkreślają, że zachodnie wzorce żywieniowe oparte na małej ilości warzyw oraz owoców mogą zwiększać ryzyko nawrotu.
Ryby są źródłem pełnowartościowego białka, witamin z grupy B, minerałów, a w przypadku tłustych ryb kwasów omega-3. Przeprowadzone metaanalizy uwzględniające wpływ spożycia ryb na śmiertelność z powodu nowotworów oraz ryzyko nawrotu wskazały, że konsumpcja ryb będących źródłem kwasów wielonienasyconych omega-3 może zmniejszać ryzyko powtórnego zachorowania na nowotwór oraz zmniejszać śmiertelność z powodu raka. Właściwości przeciwzapalne oraz immunomodulujące kwasów omega-3 mogą być powodem powyższych zależności. Według zaleceń spożycie ryb powinno wynosić co najmniej dwie porcje tygodniowo z czego jedna porcja powinna być tłustą rybą (np. łosoś, makrela, pstrąg łososiowy). Jednak według badań udział ryb w diecie można zwiększyć “kosztem” mięsa czerwonego i ponieść dodatkowe korzyści. Zwiększona podaż ryb wpisuje się w profil diety śródziemnomorskiej, która jest oceniana jako jedna z najlepszych diet o działaniu prozdrowotnym.
Badania naukowe wskazują, że zalecenia diety śródziemnomorskiej mogą zredukować ryzyko nawrotu choroby nowotworowej. Zalecenia opierają się o:
Dieta śródziemnomorska wiązała się ze zmniejszonym stężeniem białka CRP oraz lepszą glikemią, dzięki czemu dochodziło do redukcji ryzyka nawrotu choroby. Zależności zostały zbadane w przypadku raka piersi, jelita grubego, prostaty oraz głowy i szyi. Jednocześnie dieta o wzorcu zachodnim charakteryzująca się wysokim spożyciem przetworzonej żywności bogatej w cukry oraz tłuszcze nasycone i niskim spożyciu warzyw, owoców, ryb i nasion roślin strączkowych skutkowała zwiększonym ryzykiem nawrotu choroby nowotworowej.
W przypadku osób z nadwagą czy otyłością po zakończeniu leczenia należałoby wprowadzić dietę redukująca połączoną z ćwiczeniami fizycznymi mającą na celu zmniejszenie ilości tkanki tłuszczowej. Podwyższony poziom tkanki tłuszczowej koreluję ze zwiększonym ryzykiem stanu zapalnego oraz nawrotu choroby nowotworowej. Metaanaliza dotycząca aktywności fizycznej u kobiet po przebytym raku piersi wykazała, że ćwiczenia fizyczne w szczególności aerobowe trwające od 120 do 210 minut tygodniowo (ćwiczenia wykonywane co najmniej dwa razy w tygodniu) pozwoliły na redukcję poziomu leptyny, hormonu powiązanego ze zwiększonym ryzykiem nawrotu raka. Wprowadzenie aktywności fizycznej po zakończonym leczeniu powinno stanowić nieodzowny element poprawiający stan zdrowia i zmniejszający ryzyko nawrotu.
Suplementacja witaminą D powinna towarzyszyć pacjentowi przez cały proces leczenia jak i po jego zakończeniu. Przesłanki naukowe wskazują na korzystne efekty w kierunki zmniejszonego ryzyka nawrotu choroby nowotworowej. Dodatkowo witamina D wykazuję działanie plejotropowe oddziaływujące na układ odpornościowy, kostny, sercowo-naczyniowy, gospodarkę węglowodanową oraz zmniejszone ryzyko depresji.
Dbanie o zdrowie powinno opierać się o holistyczne podejście, dlatego tak ważne w przypadku zakończonego leczenie onkologicznego jest również wsparcie psychologa, który przekaże informację w jaki sposób radzić sobie ze stresem, zadbać o komfort snu i efektywny wypoczynek.
Dieta po zakończonym leczeniu powinna opierać się o aktualne wytyczne żywieniowe dla populacji polski z małymi modyfikacjami. Powinno się zwiększyć podaż owoców, warzyw oraz ryb. Częstszym wyborem powinny być pełnoziarniste produkty zbożowe, a nasiona roślin strączkowych powinny zastępować czerwone mięso. Nabiał powinien stanowić istotny element naszego jadłospisu, w szczególności mleczne produkty fermentowane. Głównym źródłem tłuszczu w diecie powinny być oleje roślinne oraz orzechy i nasiona. Najczęściej wykorzystywaną obróbką termiczną powinno być gotowanie tradycyjne, na parze, duszenie oraz pieczenie (w naczyniu żaroodpornym, pergaminie). Powinniśmy unikać smażenia oraz grillowania. Ważnym elementem zdrowego stylu życia i prewencji nawrotu choroby powinna stanowić aktywność fizyczna, a w przypadku otyłości lub nadwagi redukcja masy ciała. Powinniśmy również mieć na uwadze możliwe wsparcie psychologiczne, dzięki któremu nauczymy się radzić ze stresem. Tak jak zawsze dieta powinna być dostosowana indywidualnie w zależności od potrzeb, preferencji, występujących chorób.
Źródła:
