Pogorszenie stanu odżywienia w procesie choroby nowotworowej może dotyczyć od 30 do 90% pacjentów [1].
Wśród przyczyn niedożywienia wymienia się:
Na rodzaj i stopień niedożywienia może wpływać wiele czynników:
Samo rozpoznanie niedożywienia nie jest prostym zadaniem. Do tej pory, nie zdefiniowano tzw. złotego standardu dla oceny stanu odżywienia chorych. Brakuje również jednoznacznych opinii, który ze wskaźników najlepiej odzwierciedla stopień niedożywienia. W praktyce najczęściej wykorzystuje się badania antropometryczne (pomiar fałdów skórno-tłuszczowych, obwody czy wskaźnik BMI), kliniczne skale oceny stanu odżywienia (np. SGA lub NRS), wywiad żywieniowy lub kliniczny. Do oceny stanu odżywienia niezbędna będzie również analiza wybranych wskaźników biochemicznych [1, 2, 3].
Białka klasyfikowane jako „markery” stanu odżywienia to najczęściej: albumina, prealbumina, transferyna, białko wiążące retinol (RBP), insulinopodobny czynnik wzrostu-1 (IGF-1). Najczęściej wykorzystywanym wskaźnikiem w aspekcie niedożywienia jest pomiar stężenia albuminy. Zakres wartości referencyjnych stężenia w surowicy krwi albuminy znajduje się w przedziale od 35,0–50,0 g/l [4].
Objawy niskiego poziomu albumin są bardzo niespecyficzne, ale wśród nich można wymienić m.in.:
Uważa się, że stężenie albuminy pośrednio odzwierciedla dostępność niezbędnych aminokwasów do syntezy białek ustrojowych, ponieważ ok. 40% całkowitej puli białka uwalnianego z hepatocytów do krążenia stanowi właśnie albumina [5]. Hipoalbuminemii (niskim stężeniom albuminy) przypisuje się wartość predykcyjną i prognostyczną [6].
Pacjenci z niskim stężeniem albuminy mogą gorzej reagować na wprowadzone leczenie oraz częściej mogą występować u nich powikłania pooperacyjne. Niedobór albumin może również wpływać na czas przeżycia bezobjawowego i całkowitego [7]. Jednak w ostatnich latach zaobserwowano spadek użyteczności oznaczania albuminy jako składowej w ocenie stanu odżywienia pacjentów. Jako przyczynę wymienia się stosunkowo długi czas półtrwania biologicznego około 21 dni (zanik z krążenia) oraz zauważalna zależność jej stężenia od stanu nawodnienia organizmu. Ze względu na mechanizmy utrzymujące względną stabilność stężenia albuminy przez dłuższy czas wykrycie niedożywienia białkowo-energetycznego może być opóźnione. Jako bardziej użyteczne w ocenie stanu odżywienia pacjenta nowotworowego opisuje się prealbuminę oraz transferynę, których okres półtrwania jest zdecydowanie krótszy i wynosi kolejno 2 i 8 dni [1, 2, 3, 4, 8]. Obniżenie stężenia albuminy może być następstwem:
Biorąc pod uwagę wysoki odsetek pacjentów narażonych na niedożywienie oraz jego negatywne skutki na proces leczenia, niezwykle ważne jest jak najszybsze zidentyfikowanie zagrożenia. Pozwoli to na szybkie wprowadzenie działań, które mają na calu poprawę stanu odżywienia pacjenta, a tym samym jego rokowania [9, 10, 11]. Należy być jednak ostrożnym w rozpoznawaniu niedożywienia u chorych na podstawie jednego parametru, jakim jest albumina. W tym przypadku najlepszym rozwiązaniem będzie kompilacja kilku metod oceny stanu odżywienia takich jak pomiary antropometryczne, badania biochemiczne wywiad żywieniowy oraz badanie fizykalne.
