Aktywność fizyczna i uprawianie sportu w chorobie nowotworowej jeszcze do niedawna wzbudzały wiele obaw u osób leczących się onkologicznie. Dotyczyły one immunosupresyjnego działania, a także nasilenia lub rozsiewu choroby. Unikanie aktywności fizycznej uruchamia „błędne koło”, w wyniku którego osoba chora odczuwa permanentne zmęczenie.
Aktualnie nie ma wątpliwości, iż aktywność fizyczna to bezpieczna i skuteczna metoda przywracająca sprawność psychoruchową pacjentów onkologicznych. Potwierdzają to badania epidemiologiczne, kliniczne, a także przykłady sportowców, którzy wrócili do uprawiania sportu po leczeniu onkologicznym. Np. Mario Lemieux- kanadyjski hokeista, u którego zdiagnozowano chłoniaka Hodkina czy Aneta Konieczna – jedna z najbardziej utytułowanych polskich kajakarek, która leczyła się z powodu raka szyjki macicy.
Aktywność fizyczna ma korzystny wpływ na organizm. Ćwiczenia fizyczne powodują wyrzut katecholamin i kortyzolu, co prowadzi do zwiększonej produkcji komórek NK (ang. Natural Killer) i cytotoksycznych limfocytów T, które pełnią funkcję ochronną przed patogenami i zmienionymi przez nowotwór komórkami. Ponadto wysiłek fizyczny powoduje spadek stężenia białka C-reaktywnego CRP, które w sytuacji podwyższonych wartości ułatwia rozwój komórek nowotworowych. Aktywność fizyczna obniża również poziom stężenia hormonów płciowych, których wysoki poziom łączy się ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na raka piersi. Dodatkowo wysiłek fizyczny zapobiega nadmiernej masie ciała, która jest jednym z czynników ryzyka zachorowania na nowotwory. Wszelkie formy ruchu korelują z poprawą jakości życia:
Ponadto udowodniono zmniejszenie ryzyka nawrotu choroby u osób, które były aktywne fizycznie.
Rekomenduje się, aby pacjenci onkologiczni uprawiali aktywność fizyczną o umiarkowanej intensywności. Do przykładów aktywności fizycznej o umiarkowanej intensywności zalicza się: spacery, taniec, siatkówkę, rekreacyjną jazdę na rowerze, jazdę na wrotkach, jogę, golf, badminton, koszenie trawnika, drobne prace w ogródku. Wysiłek powinien trwać od 45 do 60 minut i zalecane jest, by był wykonywany 5 razy w tygodniu. Zaleca się również ograniczenie siedzącego trybu życia np. skrócenie czasu spędzanego przed telewizorem lub komputerem.
Nie ma ćwiczeń fizycznych, które są bezwzględnie przeciwwskazane w chorobie nowotworowej. Istnieją natomiast ograniczenia w podejmowanej aktywności, które wynikają z aktualnego stanu zdrowia oraz rodzaju nowotworu.
W przypadku niedokrwistości (stężenie hemoglobiny < 10 g/dl), która często pojawia się w wyniku prowadzonej terapii, nie należy wykonywać ćwiczeń fizycznych o dużej intensywności (do form aktywności o dużej intensywności zalicza się: bieganie, trening siłowy, pływanie, piłkę nożną, dźwiganie, sztuki walki).
W małopłytkowości (liczba płytek krwi <50 000/ mm3) nie powinno uprawiać się sportów, które wiążą się z ryzykiem urazu np. kontaktowe gry zespołowe, narciarstwo zjazdowe.
W sytuacji limfopenii (liczba limfocytów <3000/mm3) nie są wskazane ćwiczenia w warunkach, które mogą zwiększyć ryzyko infekcji np. ćwiczenia w wodzie lub w niskich temperaturach.
Osoby po leczeniu raka odbytu lub prostaty powinny unikać ćwiczeń w pozycjach siedzących, jazdy na rowerze.
Chorzy z przetoką nerkową natomiast nie powinni wykonywać ćwiczeń w wodzie. Szczególną ostrożność należy zachować u osób z wyniszczeniem, bólem kości, silnymi nudnościami.
Aktywność fizyczna powinna być składową kompleksowego leczenia onkologicznego. Należy jednak pamiętać, że rodzaj wysiłku fizycznego zawsze powinien być indywidualnie dobrany do ogólnego stanu pacjenta, wieku oraz rodzaju stosowanej terapii.
