Nowotwory są jedną z głównych przyczyn zgonów na całym świecie [i]. Jednak okazuje się, że najprostsza zmiana stylu życia, taka jak prawidłowe nawyki żywieniowe może zapobiec od 30 do 50% wszystkich nowotworów. Oprócz działań profilaktycznych, które można uzyskać poprzez prawidłowy dobór produktów, wykazano również wpływ na prowadzoną terapię przeciwnowotworową [ii], [iii] .
Zdrowe jedzenie oraz bycie aktywnym fizycznie są bardzo istotne dla osób ze zdiagnozowanym nowotworem, zarówno przed, w trakcie jak i po chemioterapii. Odpowiednie zalecenia żywieniowe jako wsparcie w chorobie nowotworowej mają na celu wspomagać:
Niestety nie istnieje jeden cudowny produkt spożywczy, który uchroni nas od zachorowania na nowotwór lub sprawi, że zostaniemy z niego wyleczeni. W związku z tym najkorzystniejsze efekty dla naszego zdrowia lub terapii będzie przynosić całościowe, a nie wybiórcze podejście do diety.
Co ciekawe naukowcy w publikacji z 2017 roku oszacowali, że prawidłowa dieta może zmniejszyć ryzyko zachorowania na nowotwór nawet o 70%, jak również wspomagać terapie u osób, które zachorowały [iv]. Z innego badania z tego samego roku wynika, że poszczególne pokarmy lub składniki żywności mogą być pomocne w zwalczaniu oraz zmniejszaniu nowotworów poprzez blokowanie powstawania i rozrostu naczyń krwionośnych. Proces, w którym zahamowane jest zasilanie nowotworów w składniki odżywcze nazywany jest antyangiogenezą.[v]
Niezwykle ważne jest, aby pamiętać, że prawidłowy sposób żywienia jest procesem złożonym, a skuteczność wybranych produktów spożywczych w walce z nowotworem zależna jest także, od sposobu uprawy, przetwarzania, przechowywania oraz obróbki termicznej.
W kluczowej grupie żywności o potencjalnym działaniu przeciwnowotworowym znajdują się warzywa i owoce, ryby, produkty mleczne, siemię lniane, orzechy, oliwa z oliwek, przyprawy i czosnek.
Wiele warzyw jest bogatych w przeciwutleniacze i fitochemikalia, które mogą być pomocne w zwalczaniu raka. Autorzy badań obserwacyjnych powiązali wyższe spożycie warzyw z niższym ryzykiem zachorowania na nowotwór.[vi],[vii] Szczególną rolę odgrywają warzywa krzyżowe, czyli: brokuły, kalafior i kapusta, które zawierają substancję – sulforafan, która w przeprowadzonych badaniach zmniejszyła wielkość guza u myszy o ponad 50%.[viii] Innym warzywom takim jak pomidory i marchew przypisuje się zdolności do zmniejszania ryzyka raka prostaty, żołądka i płuc[ix],[x]. Podobnie jak warzywa, owoce zawierają wiele przeciwutleniaczy i innych substancji fitochemicznych, które potencjalnie mogą zapobiegać nowotworom. W jednym z przeglądów literatury[xi] naukowcy stwierdzili, że co najmniej trzy porcje (1 porcja oznacza tyle owoców, ile mieści Ci się w garści) owoców cytrusowych w ciągu tygodnia zmniejsza ryzyko raka żołądka o 28%.
Duży przegląd 41 badań wykazał, że regularne jedzenie ryb zmniejsza ryzyko zachorowania na raka jelita grubego o 12%.[xii] Prawdopodobnie związane jest to z zawartością zdrowych tłuszczów, które mogą zmniejszać stan zapalny w organizmie.
Wyniki dwóch dużych metaanaliz sugerują, że spożywanie niektórych produktów mlecznych może zmniejszyć ryzyko raka jelita grubego[xiii],[xiv]. Bardzo ważny jest rodzaj oraz wielkość porcji spożywanego nabiału. Na przykład umiarkowane spożycie wysokiej jakości produktów mlecznych: fermentowanych napojów mlecznych i mleka od krów karmionych trawą (niestety, takie produkty są bardzo słabo dostępne), może mieć działanie ochronne. Jest to prawdopodobnie spowodowane wyższym poziomem korzystnych kwasów tłuszczowych, sprzężonego kwasu linolowego oraz witamin rozpuszczalnych w tłuszczach niż w produktach wytwarzanych na szeroką skalę.
Nasiona lnu (siemię lniane, najlepiej świeżo mielone) związane są z ochronnym działaniem przeciwnowotworom, a co ciekawe może również zmniejszać rozprzestrzenianie się komórek nowotworowych.[xv] W jednym z badań stwierdzono, że mężczyźni z rakiem prostaty przyjmujący codziennie 30 gramów – lub około 4 1/4 łyżek stołowych – zmielonego siemienia lnianego, doświadczali wolniejszego wzrostu i rozprzestrzeniania się nowotworu niż grupa kontrolna, która go nie spożywała.[xvi] Podobne wyniki wykazano u kobiet z rakiem piersi[xvii]. W dużym badaniu populacyjnym z udziałem ponad 19 000 osób wykazano, że spożycie orzechów wiązało się ze zmniejszonym ryzykiem nowotworów oraz całkowitej śmiertelności.[xviii] W metaanalizie z 2011 roku [xix] wykazano związek między spożyciem oliwy z oliwek, a zmniejszonym ryzykiem nowotworów. Kolejny przegląd badań obserwacyjnych wykazał, że ludzie, którzy włączali do diety duże ilości oliwy z oliwek, mieli o 42% mniejsze ryzyko zachorowania na nowotwory w porównaniu z grupą kontrolną, która spożywała jej bardzo mało.[xx]
W badaniu, w którym zastosowano metody vitro oraz in vivo wśród myszy wykazały, że cynamon może wykazywać potencjalne właściwości przeciwnowotworowe, a także zapobiegać rozprzestrzenianiu się komórek nowotworowych.[xxi] Również kurkumina obecna w kurkumie prawdopodobnie jest pomocna w walce z nowotworami. W jednym 30-dniowym badaniu stwierdzono, że od 2 do 4 gram kurkumy dziennie zmniejszają potencjalnie rakowe zmiany w okrężnicy o 40% u 44 osób nieleczonych.[xxii] Metaanaliza z 2011 roku wykazała, że spożywanie produktów bogatych w allicynę takich jak czosnek, cebula, szalotka czy szczypiorek zmniejsza ryzyko zachorowania na nowotwór żołądka.[xxiii] W kolejnym badaniu populacyjnym wykazano również, że spożywanie ww. produktów bogatych w allicynę zmniejsza ryzyko zachorowania na raka prostaty i było niezależne od masy ciała, spożycia innych pokarmów lub całkowitego spożycia kalorii.
[i]Arends, J., Bachmann, P., Baracos, V., Barthelemy, N., Bertz, H., Bozzetti, F., … & Krznaric, Z. (2017). ESPEN guidelines on nutrition in cancer patients. Clinical Nutrition, 36(1), 11-48.
[ii] Donaldson, M. S. (2004). Nutrition and cancer: a review of the evidence for an anti-cancer diet. Nutrition journal, 3(1), 19.
[iii] Vineis, P., & Wild, C. P. (2014). Global cancer patterns: causes and prevention. The Lancet, 383(9916), 549-557.
[iv] Donaldson, M. S. (2004). Nutrition and cancer: a review of the evidence for an anti-cancer diet. Nutrition journal, 3(1), 19.
[v] Aghajanpour, M., Nazer, M. R., Obeidavi, Z., Akbari, M., Ezati, P., & Kor, N. M. (2017). Functional foods and their role in cancer prevention and health promotion: a comprehensive review. American journal of cancer research, 7(4), 740.
[vi] Vieira, A. R., Abar, L., Vingeliene, S., Chan, D. S. M., Aune, D., Navarro-Rosenblatt, D., … & Norat, T. (2015). Fruits, vegetables and lung cancer risk: a systematic review and meta-analysis. Annals of Oncology, 27(1), 81-96.
[vii] Wiseman, M. (2008). The second world cancer research fund/american institute for cancer research expert report. Food, nutrition, physical activity, and the prevention of cancer: A global perspective: Nutrition society and bapen medical symposium on ‘nutrition support in cancer therapy’. Proceedings of the Nutrition Society, 67(3), 253-256.
[viii] Singh, A. V., Xiao, D., Lew, K. L., Dhir, R., & Singh, S. V. (2004). Sulforaphane induces caspase-mediated apoptosis in cultured PC-3 human prostate cancer cells and retards growth of PC-3 xenografts in vivo. Carcinogenesis, 25(1), 83-90.
[ix] Chen, J., Song, Y., & Zhang, L. (2013). Lycopene/tomato consumption and the risk of prostate cancer: a systematic review and meta-analysis of prospective studies. Journal of nutritional science and vitaminology, 59(3), 213-223.
[x] Fallahzadeh, H., Jalali, A., Momayyezi, M., & Bazm, S. (2015). Effect of carrot intake in the prevention of gastric cancer: a meta-analysis. Journal of gastric cancer, 15(4), 256-261.
[xi] Bae, J. M., Lee, E. J., & Guyatt, G. (2008). Citrus fruit intake and stomach cancer risk: a quantitative systematic review. Gastric Cancer, 11(1), 23-32.
[xii Wu, S., Feng, B., Li, K., Zhu, X., Liang, S., Liu, X., … & Liang, J. (2012). Fish consumption and colorectal cancer risk in humans: a systematic review and meta-analysis. The American journal of medicine, 125(6), 551-559.
[xii] Aune, D., Lau, R., Chan, D. S. M., Vieira, R., Greenwood, D. C., Kampman, E., & Norat, T. (2012). Dairy products and colorectal cancer risk: a systematic review and meta-analysis of cohort studies. Annals of oncology, 23(1), 37-45.
[xiii] Huncharek, M., Muscat, J., & Kupelnick, B. (2008). Colorectal cancer risk and dietary intake of calcium, vitamin D, and dairy products: a meta-analysis of 26,335 cases from 60 observational studies. Nutrition and cancer, 61(1), 47-69.
[xiv] Yao, Y., Suo, T., Andersson, R., Cao, Y., Wang, C., Lu, J., & Chui, E. (2017). Dietary fibre for the prevention of recurrent colorectal adenomas and carcinomas. Cochrane Database of Systematic Reviews, (1).
[xvi] Demark-Wahnefried, W., Polascik, T. J., George, S. L., Switzer, B. R., Madden, J. F., Ruffin, M. T., … & Walther, P. J. (2008). Flaxseed supplementation (not dietary fat restriction) reduces prostate cancer proliferation rates in men presurgery. Cancer Epidemiology and Prevention Biomarkers, 17(12), 3577-3587.
[xvii] Mason, J. K., & Thompson, L. U. (2013). Flaxseed and its lignan and oil components: can they play a role in reducing the risk of and improving the treatment of breast cancer?. Applied Physiology, Nutrition, and Metabolism, 39(6), 663-678.
[xviii] Bonaccio, M., Di Castelnuovo, A., De Curtis, A., Costanzo, S., Bracone, F., Persichillo, M., … & Iacoviello, L. (2015). Nut consumption is inversely associated with both cancer and total mortality in a Mediterranean population: prospective results from the Moli-sani study. British Journal of Nutrition, 114(5), 804-811.
[xix] Psaltopoulou, T., Kosti, R. I., Haidopoulos, D., Dimopoulos, M., & Panagiotakos, D. B. (2011). Olive oil intake is inversely related to cancer prevalence: a systematic review and a meta-analysis of 13800 patients and 23340 controls in 19 observational studies. Lipids in health and disease, 10(1), 127.
[xx] Pelucchi, C., Bosetti, C., Negri, E., Lipworth, L., & La Vecchia, C. (2011). Olive oil and cancer risk: an update of epidemiological findings through 2010. Current pharmaceutical design, 17(8), 805-812.
[xxi] Kwon, H. K., Hwang, J. S., So, J. S., Lee, C. G., Sahoo, A., Ryu, J. H., … & Park, Z. Y. (2010). Cinnamon extract induces tumor cell death through inhibition of NFκB and AP1. BMC cancer, 10(1), 392.
[xxii] Carroll, R. E., Benya, R. V., Turgeon, D. K., Vareed, S., Neuman, M., Rodriguez, L., … & Brenner, D. E. (2011). Phase IIa clinical trial of curcumin for the prevention of colorectal neoplasia. Cancer prevention research, 4(3), 354-364.
[xxiii] Zhou, Y., Zhuang, W., Hu, W., Liu, G. J., Wu, T. X., & Wu, X. T. (2011). Consumption of large amounts of Allium vegetables reduces risk for gastric cancer in a meta-analysis. Gastroenterology, 141(1), 80-89.
[xxiv] Hsing, A. W., Chokkalingam, A. P., Gao, Y. T., Madigan, M. P., Deng, J., Gridley, G., & Fraumeni Jr, J. F. (2002). Allium vegetables and risk of prostate cancer: a population-based study. Journal of the National Cancer Institute, 94(21), 1648-1651.
