Szacuje się, że ponad 1 mld ludzi na świecie wykazuje niskie zasoby witaminy D. Witamina D odgrywa istotną rolę w mineralizacji kości i wielu innych procesach metabolicznych w organizmie ludzkim, w tym w homeostazie wapnia i fosforanów. Szczególne znaczenie ma osiągnięcie właściwego stężenia 25-hydroksywitaminy D [25(OH)D] w surowicy, jako głównego metabolitu charakteryzującego stan zaopatrzenia w witaminę D. Dlatego tak istotne jest dobranie odpowiedniego parametru i metody oznaczania tego składnika w surowicy.
W Polsce, ze względu na położenie geograficzne, istnieje ograniczona możliwość uzyskania zalecanego stężenia 25(OH)D w surowicy krwi poprzez efektywną skórną syntezę witaminy. Uzyskane dane dokumentują występowanie deficytu witaminy D w 67,5% populacji polskich miast powyżej 300tys mieszkańców, zaś deficytu i niedoboru ujętych w populacji badanej łącznie – w 90,3% populacji badanej. Jednocześnie okazuje się, że zaledwie 9,6% populacji posiada wystarczające w kontekście potrzeb fizjologicznych (należne) stężenia 25(OH)D >30 ng/ml.
Jeśli chodzi o rolę witaminy D w nowotworach i działaniu układu odpornościowego, to jej receptory występują w komórkach B oraz T, a aktywność tych komórek immunologicznych może rosnąć albo maleć zależnie od obecności tej substancji. To oznacza, że witamina D moduluje reakcje zarówno wrodzonych, jak i adaptacyjnych mechanizmów immunologicznych, przez co jest niezwykle przydatna jako regulator równowagi Th1-Th2.
Poniżej klika przykładów, które wskazują na chemioprewencję różnorodnych schorzeń nowotworowych związanych z aktywnością biologiczną witaminy D.
Badanie Lappe i wsp. (randomizowane) przeprowadzone zostało w grupie 1179 kobiet powyżej 55 roku życia, które podzielono na 3 grupy i zastosowano suplementację: 1 grupa – placebo, 2 grupa – wapń (1400-1500 mg/dzień), 3 grupa – wapń i witamina D3 (1400-1500 mg Ca i 1100 IU witaminy D3 dziennie). Suplementacje stosowano przez 12 miesięcy w tych samych dawkach, a następnie oceniano zmniejszenie ryzyka wystąpienia choroby nowotworowej (wszystkie typy nowotworów).
Wynik: Wykazano, że zmniejszenie ryzyka zachorowania na chorobę nowotworową zmniejszyło się o 60% w grupie kobiet przyjmujących suplementację skojarzoną, czyli wapń + witamina D3 w porównaniu do grupy przyjmującej placebo.
Następnie badacze w metaanalizie (czyli porównaniu kilku badań) wykazali, że u osób u których stężenie 25-hydroksy witaminy D (25(OH)D) w osoczu wynosiło powyżej 33 ng/mL o 50% spada ryzyko zachorowania na nowotwór jelita grubego, w porównaniu do uczestników, których stężenie witaminy D wynosiło ≤12 ng/mL. Pozwoliło to sformułować wnioski, że dzienne spożycie 1000-2000 IU witaminy D3 ma istotne znaczenie w chemioprewencji raka jelita grubego.
W kolejnym z badań kliniczno-kontrolnych dowiedziono, że niskie stężenie witaminy D (w osoczu) związane było z zwiększonym ryzykiem rozwoju nowotworu odbytnicy, bez względu na płeć. Stwierdzono, że osoby z już zdiagnozowanym rakiem odbytnicy w porównaniu do innych grup miały najniższe stężenia witaminy D zarówno w grupie kobiet, jak i mężczyzn (kolejno: 20,6 ng/ml, 24,3 ng/ml).
Wnioski z podsumowania dwóch badań obserwacyjnych wskazują na pozytywny wpływ suplementacji witaminą D3 (2000 IU/dzień) oraz jednoczesną ekspozycję na promienie słoneczne (12 minut) na zmniejszenie ryzyka zachorowania na raka piersi o połowę. Badanie zostało przeprowadzone w grupie prawie 2 tysięcy kobiet i osiągnięto u nich stężenie 25-hydroksy witaminy D (25(OH)D) w surowicy krwi wynoszące 52 ng/ml.
Z kolejnej pracy przeglądowej wynika, że większe stężenie witaminy D może wykazywać działanie ochronne przed rozwojem raka trzustki i wpływ na to ma wiele różnych mechanizmów ochronnych. Kilka z nich to hamowanie proliferacji (podziałów), indukcja apoptozy (zaprogramowanej śmierci komórek), działanie antyangiogenetyczne, przeciwzapalne, indukujące różnicowanie w komórkach oraz immunomodulujące. Podobne wnioski wyciągnęli inni badacze, którzy przez 16 lat obserwowali wpływ stężenia witaminy D na nowotwory trzustki. Autorzy badań wykazali obniżenie ryzyka zachorowania na raka trzustki o 41% w grupie spożywającej powyżej 600 IU witaminy D, w porównaniu do grupy spożywającej poniżej 150 IU/dzień tego składnika pokarmowego.
Pewne nawyki, takie jak palenie papierosów, picie alkoholu, czy siedzący tryb życia, przyczyniają się do rozregulowania mechanizmów immunologicznych. Konwencjonalne terapie nowotworowe, czyli chemio i radioterapia także znacznie osłabiają działanie układu odpornościowego.
Na szczęście układ immunologiczny da się odbudować dzięki racjonalnemu odżywianiu i suplementowaniu odpowiednich składników odżywczych, w tym witaminy D, dlatego tak ważna jest ciągła uważność na produkty i posiłki, które spożywamy każdego dnia.
Źródła witaminy D w diecie: węgorz, łosoś, śledź, szprotki, pstrąg, makrela, żółtko jaja, produkty fortyfikowane witaminą D np. płatki, jogurty.
