Zdrowe jedzenie oraz bycie aktywnym fizyczne są bardzo istotne dla osób ze zdiagnozowanym nowotworem, zarówno przed leczeniem, w trakcie, jak i po chemioterapii lub radioterapii. Odpowiednie zalecenia żywieniowe poprzez wsparcie w chorobie nowotworowej mają na celu wspomagać:
Pytanie co dalej? Czy teraz muszę sprawdzać każde badanie naukowe, które się pojawi? Oczywiście, że nie. Bardzo ważne jest, aby uświadomić sobie, że nauka idzie do przodu bardzo szybko. Aby uzyskać konsensus (powszechną zgodę) – nie wystarczą wyniki jednego badania, które potwierdza daną tezę. Jednak nie należy zamykać się na nowe potwierdzone wyniki badań, które mogą wspierać oraz wzmacniać organizm w chorobie nowotworowej.
Niektóre produkty spożywcze mogą wykazywać właściwości pomocnicze w walce z nowotworem. Jednak nie istnieje jeden produkt spożywczy, który może zapobiegać zachorowaniu na nowotwór lub go leczyć. Dlatego też najkorzystniejsze efekty może przynosić całościowe podejście do diety. Naukowcy uważają, że niektóre pokarmy czy składniki żywności mogą zwalczać lub zmniejszać nowotwór poprzez blokowanie powstawania naczyń krwionośnych, które zasilają raka w składniki odżywcze w procesie zwanym antyangiogenezą. Należy, jednak pamiętać, że prawidłowe odżywianie jest procesem złożonym, a skuteczność niektórych produktów spożywczych w walce z nowotworem również zależy od sposobu uprawy, przetwarzania, przechowywania oraz obróbki termicznej. W grupie kluczowych grup żywności przeciwnowotworowej znajdują się:
Badania obserwacyjne powiązały wyższe spożycie warzyw z niższym ryzykiem zachorowania na nowotwór. Wiele warzyw zawiera przeciwutleniacze i fitochemikalia, które mogą być pomocne w zwalczaniu raka. Szczególnie warzywa krzyżowe, w tym brokuły, kalafior i kapusta, które zawierają sulforafan, substancję, która, jak wykazano, zmniejsza wielkość guza u myszy o ponad 50%. Innym warzywom takim jak pomidory i marchew przypisuje się zdolności do zmniejszania ryzyka raka prostaty, żołądka i płuc.
Podobnie jak warzywa, owoce zawierają wiele przeciwutleniaczy i innych substancji fitochemicznych, które mogą zapobiegać nowotworom. W jednym z przeglądów literatury naukowcy stwierdzili, że co najmniej trzy porcje (1 porcja oznacza tyle owoców, ile mieści Ci się w garści) owoców cytrusowych w ciągu tygodnia zmniejsza ryzyko raka żołądka o 28%.
Nasiona lnu (siemię lniane, najlepiej świeżo mielone) związane są z ochronnym działaniem przeciw nowotworom, a co ciekawe może również zmniejszać rozprzestrzenianie się komórek nowotworowych. W jednym z badań stwierdzono, że mężczyźni z rakiem prostaty przyjmujący codziennie 30 gramów – lub około 4 1/4 łyżek stołowych – zmielonego siemienia lnianego, doświadczali wolniejszego wzrostu i rozprzestrzeniania się nowotworu niż grupa kontrolna, która go nie spożywała. Podobne wyniki wykazano u kobiet z rakiem piersi.
Niektóre badania w probówkach i badania przeprowadzone wśród zwierząt wykazały, że cynamon może wykazywać właściwości przeciwnowotworowe i może zapobiegać rozprzestrzenianiu się komórek nowotworowych. Ponadto kurkumina obecna w kurkumie może być pomocna w walce z nowotworem. W jednym z 30-dniowych badań stwierdzono, że 4 gramy kurkuminy dziennie zmniejszają potencjalnie rakowe zmiany w okrężnicy o 40% u 44 osób nieleczonych.
Regularne spożywanie orzechów może wiązać się z niższym ryzykiem niektórych rodzajów nowotworów. Na przykład w jednym badaniu z udziałem ponad 19 000 osób wykazano, że osoby, które jadły więcej orzechów, miały mniejsze ryzyko śmierci z powodu nowotworu.
Wiele badań wykazuje związek między oliwą z oliwek, a zmniejszonym ryzykiem raka. Jeden duży przegląd badań obserwacyjnych wykazał, że ludzie, którzy spożywali duże ilości oliwy z oliwek, mieli o 42% mniejsze ryzyko zachorowania na raka w porównaniu z grupą kontrolną.
Czosnek zawiera allicynę, która, jak wykazano, ma właściwości zwalczania nowotworów w badaniach przeprowadzanych w probówkach. Inne badania wykazały związek między spożyciem czosnku, a niższym ryzykiem występowania określonych rodzajów nowotworów, w tym raka żołądka i prostaty.
Istnieją dowody, że spożywanie świeżych ryb może pomóc w ochronie przed rakiem, prawdopodobnie z powodu zdrowych tłuszczów, które mogą zmniejszać stan zapalny. Duży przegląd 41 badań wykazał, że regularne jedzenie ryb zmniejszyło ryzyko raka jelita grubego o 12%.
Większość dowodów sugeruje, że spożywanie niektórych produktów mlecznych może zmniejszyć ryzyko raka jelita grubego. Ważny jest rodzaj oraz ilość spożywanego nabiału. Na przykład umiarkowane spożycie wysokiej jakości produktów mlecznych: fermentowanych produktów mlecznych i mleka od krów karmionych trawą, może mieć działanie ochronne. Jest to prawdopodobnie spowodowane wyższym poziomem korzystnych kwasów tłuszczowych, sprzężonego kwasu linolowego i witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.
Badania na zwierzętach i wczesne badania na ludziach sugerują, że nisko węglowodanowa, wysokotłuszczowa dieta ketogeniczna może pomóc w zapobieganiu i leczeniu nowotworów. Jak wcześniej wspominaliśmy wysoki poziom cukru we krwi i podwyższony poziom insuliny są czynnikami ryzyka rozwoju raka. Dieta ketogeniczna obniża poziom cukru we krwi i insuliny, potencjalnie powodując, że komórki rakowe “głodują” lub rosną w wolniejszym tempie (oczywiście nie wszystkie). W rzeczywistości badania wykazały, że dieta ketogeniczna może zmniejszyć wzrost guza i poprawić wskaźniki przeżycia zarówno w badaniach na zwierzętach, jak i w probówkach.
Kilka pilotażowych badań i studiów przypadków u ludzi wykazało również pewne korzyści diety ketogenicznej, w tym brak poważnych niepożądanych skutków ubocznych, a w niektórych przypadkach poprawę jakości życia. Wydaje się, że istnieje również tendencja do poprawy wyników w leczeniu nowotworów. Na przykład jedno 14-dniowe badanie z udziałem 27 osób chorych na raka porównywało wpływ diety opartej na glukozie z efektem diety ketogenicznej na bazie tłuszczu. Wykazano wzrost guza o 32% u osób stosujących dietę opartą na glukozie oraz zmniejszenie się o 24% u osób stosujących dietę ketogenną. W ostatnim przeglądzie dotyczącym roli diety ketogenicznej w leczeniu guzów mózgu stwierdzono, że może ona być skuteczna w zwiększaniu efektów innych metod leczenia, takich jak chemioterapia i radioterapia. Ważne jest, aby pamiętać, że dieta ketogeniczna, będzie Twoją dietą onkologiczną nigdy nie powinna zastępować leczenia zalecanego przez lekarzy.
Jeśli więc, zdecydujesz się wypróbować dietę ketogeniczną obok innych metod leczenia, zgłoś się po pomoc do onkodietetyka, ponieważ odchodzenie od ścisłych zasad diety ketogenicznej może prowadzić do niedożywienia i negatywnie wpływać na wyniki zdrowotne.
Wysoko przetworzona żywność* o wysokiej zawartości cukrów prostych oraz niskiej zawartości błonnika i składników odżywczych powiązana jest z wyższym ryzykiem nowotworu. Naukowcy odkryli, że dieta, która powoduje wzrost stężenia glukozy we krwi, oraz częste utrzymywanie jej na wysokim poziomie zwiększa ryzyko kilku nowotworów w tym, żołądka, piersi i jelita grubego. Kolejne z badań wskazuje, że osoby spożywające dietę bogatą w rafinowane węglowodany (cukry proste: słodkie napoje, ciasteczka, chipsy itp.) były prawie dwukrotnie bardziej narażone na śmierć z powodu raka jelita grubego niż osoby, których dieta była uboga w produkty o wysokiej zawartości rafinowanych węglowodanów. W grupie naukowców uważa się również, że wyższe poziomy insuliny i glukozy we krwi mogą powodować stany zapalne w organizmie. W dłuższej perspektywie może prowadzić to do wzrostu nieprawidłowych komórek, a w konsekwencji prowadzić do rozwoju nowotworu. Może być to odpowiedzią, dlaczego osoby z cukrzycą, a tym samym z wysokim poziomem glukozy i insuliny we krwi są w grupie zwiększonego ryzyka zachorowania na niektóre typy nowotworów. Dla przykładu osoby chorujące na cukrzycę mają o 22% wyższe ryzyko zachorowania na raka jelita grubego niż osoby nie chorujące na to schorzenie. Podsumowując pamiętaj znacznie ogranicz, a najlepiej całkowicie wyeliminuj produkty zwiększające poziom insuliny takie jak pokarmy bogate w cukier i rafinowane węglowodany. * (są to produkty, które zostały poddane obróbce technologicznej w zakładach przemysłu spożywczego, tak aby zwiększyć ich czas przydatności do spożycia oraz skrócić czas przygotowywania w domu. Zawiera ona zwykle wiele dodatków do żywności, a takich produktów raczej nie wytworzymy samodzielnie w domu).
Między narodowa Agencja Badań nad rakiem (IARC) uważa, że wysoko przetworzone mięso może być potencjalnym czynnikiem powodującym raka. Przetworzone mięso, jest to mięso, które zostało poddane obróbce w celu zachowania smaku poprzez zastosowanie solenia, peklowania lub wędzenia. W tej grupie znajdują się parówki do hot dogów, parówki, szynka, bekon, chorizo, salami i niektóre wędliny. Badania obserwacyjne wykazały związek między spożywaniem wysoko przetworzonego mięsa, a zwiększonym ryzykiem raka, w szczególności raka jelita grubego. Naukowcy wykazali, że ludzie, których dieta obfitowała w przetworzone mięso, mieli o 20–50% zwiększone ryzyko zachorowania na raka jelita grubego, w porównaniu z osobami spożywającymi tego typu żywność w bardzo małych ilościach lub wcale. Inne badania wykazały, że spożywanie około 50 gramów wysoko przetworzonego mięsa, czyli średnio 4 plastrów bekonu lub jednej parówki może zwiększać raka jelita grubego o prawie jedną piątą. Pomimo, że możemy się natknąć na wyniki badań, które sugerują, że spożycie czerwonego mięsa zwiększa ryzyko raka, to bardzo często autorzy w nich nie rozróżniają mięsa czerwonego od mięsa wysoko przetworzonego (a jest to ogromna różnica) co może wypaczać wyniki. Kilka przeglądów literatury oraz wyniki wielu badaczy wykazały, że dowody łączące nieprzetworzone czerwone mięso z nowotworami jest słabe i niespójne.
Przygotowywanie (obróbka termiczne) niektórych potraw w wysokich temperaturach, takich jak grillowanie, smażenie, pieczenie może wytwarzać szkodliwe związki, takie jak heterocykliczne aminy (HA) i produkty końcowe zaawansowanej glikacji. Nadmierne nagromadzenie tych szkodliwych związków może przyczyniać się do stanu zapalnego i może odgrywać znaczącą rolę w rozwoju raka i innych chorób. Niektóre produkty żywnościowe, takie jak pokarmy zwierzęce bogate w tłuszcze i białka, a także produkty wysoko przetworzone poddane nieodpowiedniej obróbce termicznej oraz zbyt wysokiej temperaturze najprawdopodobniej wytwarzają te szkodliwe związki. Aby zminimalizować ryzyko powstawania tych szkodliwych substancji unikaj “palenia” swojego jedzenia i wybieraj łagodniejsze metody obróbki termicznej na przykład gotowanie, gotowanie na parze lub duszenie. Dodatek ziół i przypraw, również może być pomocne.
Przede wszystkim zadbaj o bezpieczeństwo żywności, którą spożywasz. Jest to niezwykle ważny aspekt podczas leczenia oraz w trakcie rekonwalescencji.
Używaj do mycia sporo mydła oraz ciepłą, bieżącą wodę przez co najmniej 20 sekund. Jeśli nie masz możliwości umyć rąk pod bieżącą wodą użyj specjalnego płynu do odkażania rąk. Nie powinno być to kłopotliwe takie środki sprzedawane są zazwyczaj w niewielkich buteleczkach, które bez problemu możesz mieć zawsze przy sobie. Myj lub dezynfekuj ręce:
Zmieniaj i pierz często ściereczki do rąk, najlepiej używaj papierowego, jednorazowego ręcznika kuchennego. Często również zmieniaj gąbki i ściereczki do naczyń (które niezadbane są siedliskiem bakterii, a to ostatnie czego teraz potrzebujesz). Po użyciu przepłucz je pod ciepłą wodą oraz zostaw co całkowitego wyschnięcia. Regularność ułatwi mały grafik np. Pranie ścierek do rąk co drugi dzień oraz wymiana gąbki do naczyń 2 razy w tygodniu. Możesz zrobić sobie listę na lodówkę, aby to kontrolować.
Przechowuj surowe mięso, drób, owoce morza, ryby oraz jaja z dala od żywności, która jest gotowa do spożycia. Zawsze używaj osobnych desek do krojenia na surowo mięsa, drobiu i ryb. Co będzie łatwe do zapamiętania np. Czerwona deska do krojenia produktów surowych “mięsnych” oraz zielona do krojenia warzyw. Postaraj się, aby wybrana obróbka termiczna (np. gotowanie, smażenie), pozwoliła na przygotowanie żywności o odpowiedniej temperaturze, co pozwoli uniknąć surowych produktów, a tym samym zmniejszać ryzyko zakażania. Używaj termometru do żywności, aby mieć pewność, że spożywana żywność po obróbce termicznej jest bezpieczna. Bezpieczne temperatury wewnątrz produktów to:
Staraj się schłodzić lub zamrozić wydzieloną część jedzenia w godzinę od przygotowania, aby ograniczyć rozrost bakterii. Ustaw lodówkę na temperaturę od 1°C do 4°C, a zamrażarkę na –18°C, -19°C.
Zamrożone mięso, ryby, drób rozmrażaj w lodówce lub zimnej wodzie, nie pozostawiaj ww. produktów do rozmrożenia na blacie kuchennym. Zwracaj uwagę na daty ważności produktów, sam opisuj produkty, które mrozisz datą, a jeśli coś budzi Twoje najmniejsze wątpliwości wyrzuć dany produkt.
