„Jeśli masz zmartwienie – napij się kawy, jeśli się cieszysz – napij się kawy, jeśli jesteś zmęczony – napij się kawy.”
Martyna Wojciechowska, Etiopia. Ale czat!
Można ją kochać albo nienawidzić. Można pić czarną, z mlekiem, cukrem, sypaną, rozpuszczalną i na 100 różnych sposobów. Kawa ze względu na swój smak i aromat jest jednym z najpopularniejszych napojów na świecie. Postęp cywilizacyjny doprowadził nas do miejsca, w którym prowadzimy bardzo intensywny model życia. W związku z tym szukamy coraz to nowszych napojów o charakterze pobudzającym, aby wspierać kondycje fizyczną i koncentracje. Do niedawna jednak większość z nas miała wyrzuty sumienia podczas parzenia kolejnej filiżanki mając przekonanie o jej negatywnym wpływie na organizm. Jednak z najnowszych danych literaturowych wynika, że umiarkowane spożycie kawy jest zupełnie bezpieczne i nie stanowi dla nas zagrożenia. Co ciekawe, ze względu na szeroki wachlarz substancji bioaktywnych zastosowanie jej w diecie może być pomocne w profilaktyce wybranych chorób.
Wpływ kawy na układ sercowo – naczyniowy zależny jest od ilości, którą wypijamy w ciągu dnia. Najczęściej obawiają się jej osoby, które cierpią na nadciśnienie tętnicze lub są w grupie ryzyka. Okazuje się, że kawa może w istotny sposób powodować wzrost ciśnienia tętniczego u osób, które nie piją jej na co dzień. Natomiast u osób, które spożywają ją regularnie jej wpływ na ciśnienie tętnicze jest niewielki. Z przeglądu literatury wynika, że spożywanie umiarkowanej ilości co oznacza nawet 3 do 5 filiżanek dziennie może zmniejszać ryzyko chorób układu krążenia, a spożywanie jej w ilości nawet powyżej 6 filiżanek dziennie nie zwiększa ryzyka zachorowania. Pozytywne właściwości kawy, a w zasadzie jej działanie ochronne na układ sercowo-naczyniowy mogą wynikać z dużej zawartości związków bioaktywnych (w tym kwasu chlorogenowego), które mają właściwości antyoksydacyjne dzięki czemu łagodzą stres oksydacyjny co powoduje lepsze funkcjonowanie śródbłonka naczyniowego. Jeśli jednak czujesz, po wypiciu kawy kołatanie serca lub grosze samopoczucie – odstaw ją na jakiś czas lub zmniejsz ilości wypijanych kubków w ciągu dnia. Dodatkowo postaraj się nie pić jej w pośpiechu i bez zastanowienia, tylko delektuj się jej smakiem.
Stosowanie kawy (kofeinowej) w codziennej diecie zdecydowanie poprawia metabolizm glukozy, a tym samym obniża ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2. Z przeglądu literatury wynika, że picie kawy w znaczący sposób obniża ryzyko występowania cukrzycy – wypijanie co najmniej 1 filiżanki na dobę obniża je o ponad 10% w porównaniu do osób, które nie spożywają tego naparu. Interesujący jest fakt, że substancje bioaktywne (kofeina, kwas chlorogenowy, magnez) zawarte w kawie pozytywnie wpływają na metabolizm glukozy (zmniejszają jej stężenie na czczo, usprawniają jej wykorzystanie przez komórki) oraz insuliny (poprzez zwiększanie wrażliwości komórek na jej działanie). Ważną informacją jest również to, że włączenia kawy do diety może zmniejszać prawdopodobieństwo wystąpienia otyłości poprzez działanie kofeiny, która ogranicza absorbcję kwasów tłuszczowych, a także kwasu chlorogenowego, który nasila procesy rozkładu tkanki tłuszczowej. Jeśli jednak zaobserwowałeś u siebie nagłe spadki glukozy we krwi z towarzyszącymi objawami hipoglikemii (dreszcze, zimne poty, kołatanie serca, zawroty głowy) po spożyciu kawy – ogranicz ją, ale przede wszystkim przeanalizuj swoje żywienie i skontaktuj się ze specjalista.
Umiarkowana ilość kawy spożywana codziennie zmniejsza ryzyko powstawanie takich chorób jak Parkinson czy Alzhaimer, ale również zmniejsza ryzyko występowania zaburzeń neurodegeneracyjnych. Aby zmniejszyć ryzyko zachorowania na Parkinsona o 25% wystarczy wypić 3 filiżanki kawy dziennie. Kawa wykazuje działanie neuroprotekcyjne, jednak dokładne mechanizmy nie zostały jeszcze poznane warto również pamiętać, że spożycie od 2 do 3 filiżanek kawy dziennie zmniejsza ryzyko depresji o jedną piątą, a dodatkowo poprawia samopoczucie.
Nadal jest to kwestia dyskusyjna. Szacuje się, że wypijanie powyżej 4 filiżanek kawy na dobę mogą przyczyniać się do zaburzeń wchłaniania makroelemetów, a w szczególności wapnia oraz magnezu co może potencjalnie prowadzić do zmian w strukturze kostnej. Z jednego z badań wynika, że spożywanie dużych ilości kawy (8 filiżanek) zwiększa ryzyko złamań kości o 14%. Może być to spowodowane negatywnym wpływem kofeiny na wchłanianie wapnie oraz jego zwiększone wydalanie z moczem czego konsekwencja może być obniżona gęstość kości. Co ciekawe część badań nie potwierdza tych założeń, a wręcz przeciwnie sugeruje, że regularne, umiarkowane picie kawy może zmniejszać ryzyko osteoporozy. Można więc powiedzieć, że wpływ na efekt pozytywny lub negatywny zależny jest od spożywanej ilości kawy, a w tym kofeiny, ale również odpowiedniej podaży wapnia i witaminy D w diecie. Jeśli jednak dość często “łapią” Cię skurcze mięśni lub drga Ci powieka – zmniejsz ilość wypijanej kawy oraz zadbaj o prawidłową podaż magnezu z dietą np. Włączając do jadłospisu pestki dyni, słonecznik lub gorzką czekoladę (co najmniej 70%).
Wykazano, że regularne spożywanie umiarkowanych ilości kawy zmniejsza ryzyko występowania chorób nowotworowych. Swoje właściwości chemoprewencyjne przypisuje wysokiej zawartości fitozwiązków np. polifenoli i diterpenów. Część z nich ma działanie silnie przeciwutleniające – co może powodować ochronę cząsteczek DNA przed uszkodzeniem przez wolne rodniki. Kawa może zapobiegać rozwojowi chorób nowotworowych poprzez zmiejszanie uszkodzeń oksydacyjnychw materiale genetycznym, promocję śmierci komórek nowotworowych czy działanie przeciwzapalne i przeciwutleniające oraz modyfikacje procesu transformacji nowotworowej (z ograniczeniem inicjacji i progresji przerzutów nowotworowych). Regularne spożywanie kawy może zmniejszać ryzyko wystąpienia jelita grubego czy nowotworu piersi.
I tak, i nie. Ze względu na wysoki potencjał antyoksydacyjny picie bardzo, bardzo dużych ilości kawy jest nie wskazane – możliwe zmniejszenie skuteczności leczenia. Jednak warto pamiętać, że codziennie picie umiarkowanej ilości kawy nie powinno wpływać negatywnie na proces leczenia. Niestety sytuacja jest trochę bardziej skomplikowana, ponieważ pacjent onkologiczny bardzo często doświadcza skutków ubocznych związanych z leczeniem co może powodować podrażnienie śluzówek oraz gorszą tolerancje podczas przyjmowania pokarmów, ale również wypijanej kawy. Dlatego też, jeśli po wypiciu kawy zaobserwowałeś gorsze samopoczucie, nudności, wymioty czy ból brzucha powinieneś na jakiś czas odstawić napar z kawy lub spróbować przygotować słabszą kawę czy używać tej bezkofeinowej. Picie kawy jest również nie wskazane podczas biegunek, ponieważ może dodatkowo nasilać perystaltykę jelit i zwiększać uczucie dyskomfortu. Włączanie kawy do diety pacjenta onkologicznego należy potraktować bardzo indywidualnie, a kiedy występują wątpliwości należy skonsultować się ze specjalista. Kiedy nie występują, żadne dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego i kawa znalazła zastosowanie w codziennej diecie pamiętaj o niezbędnej podaży wapnia i magnezu w diecie najlepiej w postaci naturalnych produktów obfitujących w te minerały.
Pamiętaj! Kawa i papieros to nie śniadanie!
