Przeszukując Internet, pacjent onkologiczny jest stale bombardowany nagłówkami: sok z buraka na lepszą krew, burak poprawia morfologię, burak na oczyszczenie krwi, burak na oczyszczenie wątroby … i wiele, wiele innych. Poniżej w artykule przedstawimy właściwości prozdrowotne burka i faktycznie dowiemy się, czy burak może „poprawić” krew.
Burak składa się z wielu biologicznie aktywnych fitochemikaliów, w tym betalain (np. betacyaniny i betaksantyny), flawonoidów, polifenoli, saponin i azotanów nieorganiczny (NO3). Dodatkowo buraki są źródłem różnorodnych minerałów, takich jak potas, sód, fosfor, wapń, magnez, miedź, żelazo, cynk i mangan.
Burak jest powszechnie spożywany w tradycyjnej formie: gotowany, marynowany, przecierany lub kiszony, a nawet suszone w piekarniku oraz w formie suplementów w postaci skondensowanego soku (np. w formie shot), proszku (suszony burak) czy żelów sportowych. Porcja 100 ml soku z buraka ro średnio 95 Kcal, 22,6 g węglowodanów, 0,70g białek, 0,16 g lipidów ogółem, 0,91 g błonnika pokarmowego ogółem i 12 g cukrów (o czym powinny szczególnie pamiętać osoby z cukrzycą oraz osoby ograniczające węglowodany).
Burak jest bardzo wartościowym warzywem, nie tylko pod kątem wartości odżywczych. Uważa się, że wykazuje wiele zdrowotnych właściwości m.in. działanie:
Ze względu na swoje szerokie właściwości zdrowotne burak stosowany jest w wielu potrawach oraz formach jako funkcjonalny składnik żywności. Na chwilę obecną w literaturze znajdują się informacje dotyczące wpływu buraka ćwikłowego (oraz produktów na jego bazie) na różne obszary działania organizmu, jednak wiele z nich nadal potrzebuje potwierdzenia w kolejnych badaniach naukowych.
Z metaanalizy z 2020 roku wynika, że dzięki azotanom nieorganicznym NO3 i jego późniejszym produktom NO zawartym w soku z buraków możemy powiedzieć, iż mają działanie są głównie kardioochronne i hipotensyjne (obniżające ciśnienie). Jednocześnie należy również pamiętać o addytywnym lub synergistycznym działaniu innych związków bioaktywnych takich jak witamina C, polifelone oraz karotenoidy
Część badań sugeruje, że za działanie buraków na obniżenie glukozy we krwi odpowiada wiele mechanizmów, w niektórych badaniach szczególnie podkreślana jest kluczowa rola związków bioaktywnych (m.in. polifenole, betaniny i neobetaniny). Kolejne badania sugerują, że sok z buraków może skutecznie zmniejszać insulinooporność, porównywalnie z lekami. Oprócz właściwości kontrolujących glikemię sok z buraków może również wpływać korzystnie na profil lipidowy oraz jego parametry.
Ta sama metaanaliza wykazała, że regularne i długotrwałe spożywanie fermentowanego soku z buraków (ukwaszony sok) może wpływać pozytywnie mikrobiom oraz powodować modyfikacje jego aktywności metabolicznej, która zmniejsza ryzyko nietolerancji pokarmowych oraz chorób z nią związanych.
Buraki mogą mieć korzystny wpływ jako leczenie uzupełniające w grupie pacjentów z przewlekłą niewydolnością nerek, poprzez poprawę funkcjonalnych parametrów nerek, spowolnienie postępu choroby oraz zmniejszenie śmiertelności w grupach wysokiego ryzyka (przewlekła choroba nerek + nadciśnienie i/lub nefropatia cukrzycowa). Dalszym badaniom trzeba poddać wpływ soku z buraków na ciśnienie krwi, rozszerzanie naczyń krwionośnych oraz ich potencjalnym mechanizmom: czy związane jest to ze związkami azotowymi, czy silnym działaniem przeciwutleniającym i przeciwzapalnym związanym z betacyjanami. Niektóre prace sugerują również, że sok z buraka poprawia stopień uszkodzenia strukturalnego nerek oraz zmniejsza naciek zapalny w kanalikach nerkowych poprzez zmniejszenie stresu oksydacyjnego, stanu zapalnego i apoptozy w nerkach.
Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie oraz szczegółowych rekomendacji. W Jednym z badań z 2018 roku przeprowadzonych na 7 ochotniczkach (wiek: 22-24), po 20 dniach suplementacji (8 gram suszonego buraka) odnotowano łagodny wzrost stężenia hemoglobiny, spadek całkowitej zdolności wiązania żelaza (TIBC), wzrost ferrytyny i spadek transferyny. Nastąpił również niewielki wzrost poziomu żelaza w surowicy. Jeśli chodzi o MCV, wykazano łagodny wzrost tylko u 4 badanych kobiet. Sami autorzy zaznaczyli, że potrzebne są dalsze badania, aby zidentyfikować mechanizmy działania, dawkowanie oraz zmaksymalizować korzyści. Należy jednak wziąć pod uwagę, że ochotniczki były to młode kobiety wieku 22-24 lat i tylko u niektórych z nich wykazano nieprawidłowe parametry związane z niedokrwistością. Nie pozwala to więc przekładać wyników na całą populację, a w szczególności na osoby chore onkologicznie.
Ciekawe wyniki uzyskano również, badając myszy poddane promieniowaniu jonizującemu, podawanie im buraków nie tylko stymulowało proliferację komórek, ale również minimalizowało uszkodzenie DNA splenocytów. Dodatkowo u myszy, u których stosowano buraki, zaobserwowano wzrost poziomu hematokrytu i hemoglobiny, a także liczbę czerwonych krwinek we krwi obwodowej. ”Dieta buraczana” poprawiła również wskaźnik przeżywalności u myszy poddanych śmiertelną dawką promieniowania. Choć wyniki wydają, się być korzystne nadal należy pamiętać, że badanie to było przeprowadzone na zwierzętach i nie możemy przenieść wyników na człowieka, tym bardziej na osoby przewlekle chorujące.
Sok z buraka nie jest cudownym lekiem na anemię oraz nie leczy nowotworów. Na chwilę obecną wiele badań i wniosków wymaga potwierdzenia w specjalistycznych badaniach klinicznych, aby móc myśleć o wprowadzeniu ogólnych rekomendacji. Dlatego też najlepszym wsparciem terapii konwencjonalnej dla pacjenta onkologicznego jest indywidualnie dobrana dieta. Natomiast na co dzień, nic nie stoi na przeszkodzie, aby włączyć buraki czy sok z buraka jako urozmaicenie codziennej diety.
